New Jersey

New Jersey Amerika`nın doğusunda bulunan, 150 mil uzunlukta, 70  mil genişlikte bir yarım adadır ve başşehri Trenton`dur.

 

Sınır komşuları kuzeyde New York, Güney`de Delaware Koyu ve Atlantic Okyanusu, doğusunda yine  Atlantik Okyanusu, batısında Pennsylvania eyaletidir.

 

 

İklim:

 

New Jersey ekvatora ve Kuzey Kutbu`na yarı yol mesafededir. Bu coğrafi konumu itibariyle, hem kuru, hem nemli, hem sıcak ve hem de soğuk hava akımlarına maruz kalır. Yani iklimi son derece değişkendir. 150 mil uzunlukta olmasına rağmen kuzeyinden güneyine hayli hava farklılığı yaşanır. Kışın güneyi sıcak olurken kuzeyi bir hayli soğuk olur. Bu açık, yaz aylarında kapanır. Bazı yıllar Ekim ayından Nisan ayına kadar kar görünebilir. Bol yağış alır ve  bol yeşil alanları ve parklarıyla temiz bir havası  vardır.

 

Atlantik denizi ve Delaware Nehri ile kuşatılmış olan New Jersey’de, yıllık ortalama sıcaklık kışın 53 ila 31F (12 ile -1C) yazın ise 82 ila 88F (28 ile 31C) şeklinde olur.

 

Doğal Özellikler:

 

New Jersey, etrafını çeviren dağlık ve ormanlık alanlarıyla, Kuzey Amerika`nın en dağlık bölgelerinden sayılabilir. Eastern Gold Finch, diğer bir çeşidi New Jersey Finch (İspinoz), eyaletin sembol kuşudur, o kadar sevimli, o kadar tatlı bir ötüşü vardır ve dinleyenler “hello” dediğini bile sanabilir.

 

Red Oak, yani kırmızı Meşe ağacını da hemen her evin önünde görmeniz mükündür. Gold Finch (İspinoz) kuşunun yuva yapmak için özellikle bu ağacı seçmesinden dolayı New Jerseylilerin tercihi olsa gerektir.

 

Newark, Elizabeth ve Camden gibi çok büyük limanlara sahiptir.

 

En yüksek tepesi  551m yükseklikteki Kittatinny Dağlarıdır.

 

Delaware Nehri, 419 mil uzunluğu (674 km) ile Atlantik kıyısının en uzun nehridir. Aynı zamanda Pennsylvania ve New Jersey sınırlarını da belirler. Gemi, demir yolu, köprü ve tüp geçitlerle Nj ile Pennsylvania`yı birbirine bağlar.

 

Hudson Nehri, 315-mil (507 km) uzunluğuyla ikinci önemli nehridir. New York ile NJ sınırı boyunca yer alır. Atlantik okyanusuna açılması itibariyle, deniz ulaşımında önemli bir yere sahiptir. Su kanalları, tüp geçitler, köprüler ve deniz ulaşımıyla New York ve NJ için önemli bir gelir kaynağıdır.

 

En büyük gölü Hopatcong gölüdür. Yaklaşık 10 km karelik alanı kapsar. Sussex ve Morris bölgeleri civarındadır.

 

Sosyal Özellikler ve Halk:

 

New Jersey eyaletinin yerlileri Amerikan yerli kabilesi olan Lenni Lanape halkıdır. Lanapalılar buralara Avrupalıların gelmesinden çok önceleri yerleşmişler. Amerika`nın keşfi ile birlikte gelen Flemenklerin getirdiği salgın hastalıklar ve savaşlar yüzünden, 2000 olan yerli nüfusu 500 kişiye inmiş, geri kalanlar kuzey bölgelerine, bir kısmı da Kanada`ya göç etmişler.

 

Daha sonra diğer ülkelerden gelen göçmenler bu bölgeye yerleşmeye başlamışlar. İlk göçmenler, Puerto Rico`lular olmuş ve diğer Latin Amerika`dan; Küba, Ekvator, Dominik Cumhuriyetinden göç almaya başlamış. Şimdi ise New Jersey, Latin Amerikalıların yanında Asya`dan; özellikle Hindistan ve Çin’den gelen göçmenlere ev sahipliği yapıyor.

 

New Jersey`nin nüfusu 8 milyon 800 bin kadardır.

 

New Jersey`nin Amerikan tarihinde önemli bir yeri vardır. O sebeple bir çok tarihi esere veya mekana rastlamanız mümkündür.

 

New Jersey`in bir çok şehri bağımsızlık savaşına tanıklık etmiş, Amerika`nın ilk başkanı George Washington, Delawer üzerinden Trenton`a gelmiş, Albert Einstein Princeton Üniversitesinde çalışmış, Woodrow Wilson Amerikan başkanı olmadan önce Princeton Üniversitesi`nde rektörlük yapmış, Thomas Edison burada ampulü ve gramofonu keşfetmiştir.

 

Eyalet önceleri, İngiliz vali Carteret`in idaresinde Newyork`a bağlı idi ise de 1738 de New York`tan ayrılmış ve ayrı bir eyalet olmuştur. 13 orijinal koloniden biridir ve Amerikan bayrağındaki 13 çizgiden biri New Jersey`i temsil eder..

 

Türklerin yoğun yaşadığı yer olması yanında, New Jersey Amerika ortalamasına göre 1 sq mil`e 1030 kişi ile en kalabalık nüfusa sahip eyalettir aynı zamanda. Bu rakam  milli ortalamanın 13 kat fazlası durumundadır.

 

Bu eyalette toplu taşıma imkanlarının kısıtlı olması veya her şehire değil de belli şehir ve mekanlara toplu taşıma araçları olduğundan kendi arabanız veya taksi ile ulaşım yapmanız gerekir. Bu durum, özel aracı olmayanları zorlarken, yoğun bir trafiğe de sebep olur.

 

Nüfusun % 90`i şehirlerde yaşamaktadır. Bu durumda eyaletin bütün ilçeleri metropolitan olarak kabul edilir.

 

New Jersey, Amerika`nın otobanları ve tren yolları bakımından en yoğun olduğu eyaletidir ve bu nedenle elinizde yol atlasınız veya GPS`iniz olmadan herhangi bir yere gitmeniz neredeyse imkansızdır.

 

Kuzey New Jersey, dünyanın en çok alışveriş merkezinin olduğu eyalettir ve 25 mil kareye 7  büyük alışveriş merkezi düşmektedir. Hatta Türkiye`den bazı maceracı alışveriş sevenlerin New Jersey`e sırf alışveriş yapmaya geldikleri söylenir.

 

New Jersey, kişi başına ortalama yıllık gelir $39. 577 ile Amerika`nın en zengin üçüncü eyaletidir. Belki bu yüzden eyaletin sloganı hürriyet ve refahtır. (Liberty And Prosperity)

 

New Jersey eyaletler arasında alan olarak 50 eyalet içinde 46. sırada yer almasına rağmen endüstride üçüncü büyük eyalettir, bunda en büyük payı kimya endüstrisi alır. Endüstri sektöründe büyük olmasının nedeni Pennsylvania ve Newyork eyaletleri üzerindeki geçiş noktasında bulunmasından kaynaklanmaktadır. Kuzey NJ`de ise büyük petrol rafinerileri vardır. Hatta bu bölge Ortadoğu’dan sonra en geniş petrol rafinerilerinin olduğu bölge sayılır.

 

Eyaletin güneyinde bulunan Salem bölgesindeki Artificial Island`da eyaletin yarısından çoğunun elektirik ihtiyacının karşılandığı nükleer santral bulunmaktadır.

 

New Jersey ayrıca  dünyanın en çok bilinen araştırma merkezlerinden biridir. Eyaletteki üniversite ve özel sektör işletmeler, dünyanın hemen her ülkesinden gelen araştırmacı ve bilim adamlarına ev sahipliği yapar.

 

Eyaletin lakabı Garden State, yani Bahçe Eyalet`tir.  Bunun sebebi, son derece yeşillik, lezzetli sebze ve meyve bahçelerinin olmasından dolayıdır. Bu bölgede ekin alanları diğer eyaletlere göre küçük olmasına rağmen verimlilik bakımından çok zengin ve bereketlidir.

 

New Jersey`in yüzde 16.7’sı çiftliklerden oluşur.  Sebze meyvelerden, blueberry (yaban mersini), cranberry (bir çeşit kızılcık) ve şeftaliden tutun, tavukçuluk, süt ürünleri ve deniz ürünlerine kadar pek çok ürünün yetiştirildiği çiftliklere sahiptir.

 

New Jersey ile Newyork`u birbirine bağlayan asma köprüler ve tüneller:

 

George Washington Bridge;

 

Hudson nehri üzerinde kurulan köprü, Newyork, Manhattan ile New Jersey, Fort Lee`yi birbirine bağlayan  dünyanın en kalabalık ve en uzun köprülerinden biridir.

 

Holland Tunnel;

 

Hudson nehrinin altından geçen tünel, New Jersey, Jersey City ile New York, Manhattan`i birbirene bağlar. Tünel yılda 34 milyon aracın ulaşımını sağlar.

 

Lincoln Tunnel;

 

Midtown-Manhattan ile New Jersey- Weehawken’i birbirine bağlar. Tünel yılda 42 milyon aracın geçişini sağlar.

 

Bayonne Bridge;

 

New Jersey-Bayonne ile New York-Staten Island’ı birbirine bağlar ve asma köprüler içinde dünyanın en uzun köprülerinden biridir. Köprüden yılda 7 milyon araç geçiş yapar.

 

Goethals Bridge;

 

Staten İsland ve New Jersey`i birbirine bağlayan köprünün ismi aslında bir generale ithafen verilmiştir. Ancak iki arabanın yanyana geçerken çarpacakmış hissini verecek kadar dar olduğu için Goethals kelimesi Goat şeklinde, yani keçi şeklinde telaffuz edilerek, keçi köprüsü adıyla da çağrılır.

 

Outerbridge Crossing;

 

Bu köprü de New York-Staten İsland ve New Jersey-Perth Amboy`u birbirine bağlar. En az Goethals köprüsü kadar dar bir köprüdür.

 

Yerleşim Şekli:

 

New Jersey`nin en küçük şehri; Monmouth bölgesinde bulunan 496 kişilik nüfuslu Allenhurst`tur.

 

En büyük şehir, 278 bin nüfusu ile Newark`tır. Bunu sırasıyla 247 bin nüfusla Jersey City, 146 bin nüfusu ile Peterson, 124 bin nüfus ile Elizabeth, 99 bin nüfusla Edison ve Woodbridge takip eder.

 

New York`ta çalışan bir çok insan, iki eyaletin birbirine yakınlığından, ev fiyatlarının New York`a göre ucuz olmasından ve havasının ve yaşam şartlarının daha elverişli olmasından dolayı New Jersey`de oturmayı, tren, otobüs veya kendi araçlarıyla işlerine sabah gidip akşam dönmeyi tercih ederler.

 

Gezilecek Yerler:

 

New Jersey`in bir ucundan diğer ucuna Atlantik Okyanusun`a kıyısı olması, deniz turizminde önemli bir yer edinmesini sağlar;  Sandy Hook, Long Branch, Asbury Park, Seaside Heights en önemli turizm bölgeleridir.

 

Delaware Water Gap; doğal güzelliği ve ilgi çekici yapısıyla, New Jersey ve Pennsylvania sınırında olan tabi ormanlık alanı, 1000 Ft`i (305 m) bulan derinliği ile su kanalı, şelalesi, çeşitli ağaçları, türlü hayvanları, eşine rastlanmaz manzarası ile gezilmeye değer yerlerden biridir.

 

Edison National Historical Park; West Orange şehrinde bulunan Thomas Edison`un atölyesi, yaşadığı yer, laboratuarı ve kütüphanesinin yer aldığı bu milli park da tarihi atmosferiyle mutlaka görülmesi gereken yerlerdendir.

 

Liberty  State park; Jersey City’de bulunan parkdan Newyork`a gemi ile geçebilir, Hürriyet Anıtını ve Ellis Island denilen; ilk göçmenlerin gemiyle geldiği ve kayıtlarının yapıldığı adayı ziyaret edebilirsiniz.

 

Aslında Hürriyet anıtı New York`a aittir ama New Jersey`e daha yakındır. Fakat New Jersey hiç bir zaman bir hak iddia etmemiştir. Zaten Bu birbirlerine çok yakın eyalet neredeyse hep birlikte zikredilir.

 

State Aquarium, Camden; sevimli yunuslar, köpek balıkları, daha pek çok ilginç balık çeşidi, gösteri salonları ve 3D sinema salonuyla, sadece çocukların değil büyüklerin de zevkle gezebilecekleri bir yerdir.

 

Üniversiteler:

 

Princeton University-Princeton

 

Amerika`nın dördüncü en eski özel üniversitesidir. Öğrencilerinin yüzde doksan sekizi campüste yaşar.

 

5500 lisans, 2500 lisansüstü talebesi vardır. 11 kütüphanesinde 13 milyonluk zengin bir kitap koleksiyonu ile hem öğrencilerin, hem öğretim görevlilerinin araştırmalarına hizmet eder. Princeton üniversitesi Harvard üniversitesiyle birlikte eğitim ve yerleşim bakımından Amerika`nın ve dünyanın en önde gelen üniversiteleri arasındadır. Yüksek öğretim ve harç ücreti ile, el yakan üniversitelerden biridir aynı zamanda.

 

Princeton Üniversitesi dışında önemli üniversiteler sırasıyla şunlardır;

 

• Rutgers University- New Brunswick,
• New Jersey Institute of Technology(NJIT)-Newark
• Montclair State University, Montclair
• The College of New Jersey, Ewing Township
• New Jersey City University, Jersey City

 

İslami Merkez ve Çalışmalar Hakkında Bilgi:

 

New Jersey yaklaşık 800 bin Mslüman ve 100 camisi ile bir hayli kalabalık  Müslüman nüfusuna sahiptir. Bunlardan Patterson bölgesindeki Ulu Cami, Müslüman Türk cemaatin özverisiyle kiliseden camiye çevrilmiştir ve bölgenin, belki de Amerika`nın en büyük camilerinden biridir.

 

Bunun dışında özellikle bahsedebileceğimiz diğer İslami merkezlerden biri  de; Monmouth Junction`daki İslamic Society of Central Jersey`dir ki, kendine özgü mimarisi, kalabalık cemaati, okulu ve faaliyetleriyle en başta sayılabilir. Merkezin, çeşitli eyaletlerden gelen tanınmış konuşmacılarla yaptıkları seminer ve sohbetler bir hayli ilgi çeker ve pek çok İslami konulara değinilir. Bu İslami merkezin çalışmaları neticesinde, civardaki il ve ilçelerde Ramazan ve Kurban bayramlarında okullarda birer gün tatil ilan edilmiştir.

 

İslami okullardan bir kaçı ise şöyledir;

 

• Noor-ul-Iman School
• Miftaahul Uloom Academy
• Madrasatu Ahlis Sunnah
• Al-muslimaat Academy
• Sr. Clara Muhammad School

 

Biliyor musunuz?

 

• New Jersey`de yaklaşık 3 milyon kişi 5.sınıf seviyesinin üzerinde okuma yazma bilmiyor.
• Yaklaşık dört kişiden biri, bir ilacın üzerindeki kullanma talimatını okumasını bilmiyor.
• New Jersey, eyaletler arasında en düşük okuma yazma oranı ile 6. sırada.
• Halkın % 17`si işsizlik başvurusunda kendi başına bir formu dolduramayacak seviyede.
• Yetkililere göre bu durum sadece göçmenler arasında yaygın bir sorun değil. Amerika`da doğmuş ve büyümüş pek çok insanda da aynı sorun mevcut.
• New Jersey`de henüz 16 yaşına gelmeden okulu terk eden ve eğitimine devam etmeyen gençlerin saysısı her yıl büyüyerek devam ediyor.

 

Rabia Yener

 

Eylül /2012